Dişli tasarımına geçmeden önce temel terimlerin bilinmesi gerekir. Bu yazıda dişli terminolojisinin en önemli kavramlarını ele alacağız.
Temel Dişli Terimleri
- Ana Dişli (Gear): Bir dişli çiftinde diş sayısı daha fazla olan dişli.
- Pinyon Dişli (Pinion): Bir dişli çiftinde diş sayısı daha az olan dişli.
- Bölüm Dairesi Çapı (Pitch Circle Diameter – DP, DG): Dişli çiftinin birbirine kuvvet ve hareket aktardığı dairesel bölge.
- Ana Dişli Diş Sayısı (ZG): Ana dişlinin diş sayısı tam sayı olmak zorundadır. Pinyon dişli diş sayısı tekse, ana dişli diş sayısı çift olmalıdır.
- Pinyon Dişli Diş Sayısı (ZP): Diş sayısı belli bir sayının altına düşerse, dişli girişimi ihtimali artar.
- Eksenler Arası Mesafe (C): Ana dişli merkezi ile pinyon dişli merkezi arasındaki uzaklık.
Dışli Profil ve Boyut Terimleri
- Taban Dairesi (Base Circle): Diş profilinin oluştuğu involute eğrisinin başlangıç noktası.
- Involute: Diş profilini oluşturan eğri.
- Dış Dibi Dairesi (Root Circle): Diş dibinden geçen daire.
- Addendum (a): Bölüm dairesinden diş tepesine kadar olan radyal uzunluk.
- Dedendum (d): Bölüm dairesinden diş dibine kadar olan radyal uzunluk.
- Dış Yüksekliği: Addendum ile Dedendum’un toplamı.
- Çalışma Yüksekliği: Bir dişli çiftinde bir dişin addendumu ile diğer dişin addendumunun toplamı.
- Açıklık (Clearance): Bir diş tepesinin diğer dişin dibine olan uzaklığı.
- Dış Boşluğu (Backlash): Dişlerin birbirine temas ettiğinde aralarında kalan boşluk.
Modül ve Dişli Standardizasyonu
- Modül (M): Bölüm dairesi çapının diş sayısına bölünmesiyle elde edilen değer. (mm cinsinden)
- Çap Adımı (Diametral Pitch – Pd): Modül yerine Amerikan AGMA standartlarında kullanılan birim.
- Basınç Açısı (Pressure Angle – Φ): Hareket hattı ile bölüm dairesinin teğetinin arasındaki açı.
Dışli tasarımında, doğru terminoloji kullanımı hem üretim sürecini kolaylaştırır hem de dişlilerin daha verimli çalışmasını sağlar. Bu nedenle, her bir terimin anlamını ve uygulamasını iyi bilmek önemlidir.